BANDOLAR
Osmanlı'nın duraklama ve çöküş dönemlerinde sürekli sorun çıkaran yeniçeri ordusunun (b. bak.) 15 Haziran 1826'da kaldırılmasının hemen ardından, bu ordunun bandosu niteliğindeki tarihi "mehterhane" de (b. bak.) kaldırılmıştı. Bu olaydan bir süre sonra, Guiseppe Donizetti (1783 - 1856) adında bir İtalyan müzikçi ve bando uzmanı padişah tarafından Osmanlı bandosunu oluşturmak amacıyla çağırıldı. Napoleon Bonapart'ın bando şeflerinden olup, onunla birlikte Elbe adasından dönen ve Vaterlo bozgunundan sonra işsiz kalan Donizetti, 7 Kasım 1827'de İstanbul'a gelerek göreve başladı ve 28 yıl süreyle Osmanlı Devleti'ne hizmet etti. Donizetti'nin kurduğu bando, ilk olarak 19 Nisan 1829 Pazar günü Rami kışlasında bir bayram törenine katıldı.Bursa'da ilk bandonun ne zaman kurulduğu kesin olarak belli değildir. Ancak Mahmut R. Gazimihal, Bursa'da Musiki adlı yapıtında, İstanbul'da DonizettTnin eğittiği ilk bandolardan birinin Bursa'ya gelmiş olması gerektiğini belirtmektedir. Gazimihal, ülkedeki ilk iki askeri okuldan birinin Işıklar olduğuna değinerek, Bursa'nın ilk bandosunun da bu okulla birlikte kurulmuş olabileceğini olası görmektedir. Ancak bu konuda herhangi bir kanıt bu lu n m a maktad ir.
Sanayi Mektebi bandosu
Bursa'nın bilinen en eski bandosu "Sanayi Mektebi bandosu "dur. Sanayi Mektebi, 18ö9'da "Islahhane" adıyla açılmıştır. Ne var ki, ülkenin pek çok yerinde olduğu gibi, Bursa'da da birtakım yenilikler Sanayi Mektebi aracılığıyla gerçekleşmiştir (b. bak.). Bunların başında da "bando" gelmektedir.Verilere göre, Bursa Sanayi Mektebi bandosu, 1315 -1316 (1899 -1900) öğretim yılında, Binbaşı Hilmi Bey'in okul müdürlüğü döneminde kurulmuştur. İlk kumcusu, öğretmeni ve şefi olan İbrahim Çavuş, askeri bandolarda yetişmişti ve Bursa'daki zaptiye alayında ücretli olarak çalışmaktaydı. Kuruluş aşamasında, İbrahim Çavuş'a kardeşi zaptiye Nazif Onbaşı ile bassocu Ahmet Çavuş yardımcı oldular.
İbrahim Çavuş'tan sonra bando şefi ve öğretmen olarak Tophaneli Ali Rıza Efendi getirildi. İstanbul Kasımpaşalı olan Ali Rıza Efendi'ye "Tophaneli" sanı, Tophane Muzika-i Hümâyunu'nda saksofon çalarak yetişmiş olmasından ötürü verilmişti. Daha sonra 1903'tc, Reşit Mümtaz Paşa'nın (gö. 1903 -1906) valilik döneminde Romanyalı Aleko bando şefi ve öğretmeni oldu. Reşit Mümtaz Paşa'nın görevden ayrılmasından bii' süre önce de Aleko yerine, Sanayi Mektebi müdürü Miralay (albay) Mehmet Bey tarafından, Paskal Pasaro adlı bir İtalyan göreve getirildi. Miralay Mehmet Bey hayli varlıklı ve Vali Reşit Mümtaz Paşa'nın kaynı idi, bu nedenle meraklı olduğu bando ile yakından ilgilenmiş ve gelişimine kat-kıda bulunmuştur.Pasaro'dan sonra ilkin Bolulu İsmail Hakkı Efendi, ardından Bursalı Teofani Efendi bando şefi ve öğretmen oldular bu Teofani, Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan ordusuna katılmış ve işgalci Yunan birliklerinin önünde bandonun şefi olarak Bur¬sa'ya geri dönmüştü.3 Nisan 1913'te şefliğe Mustafa Rahmi Bey (Bak. OTMAN, Rahmi), onun 27 Mayıs 1925'te ayrılması ile de yerine Hüsnü Ortaç (b. bak.) getirildiler. Ancak Sanayi Mektebi bandosu, üç yıl sonra Maarif Vekâleti'nin (Milli Eğitim) kararıyla 17 Mayıs 1928'de kapatıldı.Işıklar Askeri Lisesi bandosu Işıklar Askeri Lisesi bandosu, 1927'de M. Rahmi Otman tarafından kuruldu her ne denli Gazimihal'in kitabında 1921 tarihi varsa da, bu olanaksızdır, zira o sırada Bursa işgal altında ve askeri lise kapalı bulunmaktadır; dolayısıyla tarih, Otman'ın Sanat Mektebi bandosundan ayrıldığı 1927 olmalıdır. 1930'da her biri beşer altışar yıllık deneyim sahibi kırk dolayında elemanı bulunan bu bandodan, sonraki yıllarda çeşitli müzik etkinliklerinde adları sıkça duyulacak müzisyenler yetişmiştir.
Mekteb-i Sultani (Erkek Lisesi) bandosu Okul Müdürü Haydar Bey döneminde, öğretmen ve Sanayi Mektebi bando şefi M. Rahmi Otman'ın girişimleriyle, eski Fransız Ererler mektebinin sazlarıyla kuruldu. Ancak süreklilik kazanamadı. Bursalı müzikolog ve besteci Halil Bedii Yönetken (b. bak.), lise öğrenimi sırasında bu bandoda flütist olarak çalışmıştı.
İnkişaf İdmanyurdu bandosu 1930 yılında Mahmut R. Gazimihal'in öncülüğünde, öğretmen Zehra Budunç'un (/). bak.) katkılarıyla kuruldu, süreklilik kazanamadı.
Sebat İdmanyurdu bandosu Sanayi Mektebi bandosundan yetişen Halil Teker'in öncülüğünde 1931 yılında kuruldu. Etkinliğini 1937'den itibaren Bursa Belediyesi Müzikevi çatısı altında sürdüren bu bando, Şehir bandosunu oluşturmuştur (Büyükşehir Belediyesi bandosu).
İlçelerde kurulan bandolar:
Mahmut R. Gazimihal'in Bursa'da Musiki adlı yapıtında yer alan ve fotoğraflara göre, Mudanya, Gemlik, İnegöl, Mus-tafakemalpaşa ve Karacabey'de 1930'lu yıllarda bandolar oluşturulmuştur. Mudanya'da hem Türkocagı'nm (şef, M. Rahmi Otman, hem de Dinçspor adlı bir spor kulübünün (şef, Hüsnü Ortaç) bandoları bulunmaktaydı. İnegöl ve Gemlik'te ise bandolar Halkevi tarafından kurulmuştu.
Şelıir bandosu
(Bursa Büyükşehir Belediyesi bandosu) Şehir bandosu, Şef Halil Teker yönetimindeki Sebat İdnıanyurdu bandosunun, Bursa Belediyesi Müzikevi çatısı altında çalışmaya başlamasıyla oluştu. Halil Teker bando şefliği görevini 1952'ye değin sürdürdü. Daha sonra göreve gelen bando şefleri:
İsmail İçtenses 1952-1979
Yaşar Kalıt 1979-1989
Hasan Emir 1989-1995
Metin Yılmaz 1995-
