BUSKİ (Bursa Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İşletmesi Genel Müdürlüğü)
Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin kuruluşunun ardından, 19 Haziran 1987 gün ve 3305 sayılı yasanın ek 4. maddesi uyarınca; Bursa kentinin su, kanalizasyon ve benzeri yatırım ve hizmetlerini gerçekleştirmek amacıyla 9 Mayıs 1990'da kurulmuş genel müdürlük düzeyinde kamu kurumu.
BUSKİ'nin karar organı olan Genel Kurul, Bursa Büyükşehir Belediye Meclisi üyelerinden oluşur, başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Yürütme organı, bir başkan ve beş üyesi bulunan Yönetim Kurulu'dur. Bu kurul, Büyükşehir Belediye Başkanı'nın başkanlığında, BUSKİ Genel Müdürü ve en kıdemli genel müdür yardımcısı ile; dışarıdan atanan, bu işlerde en az on yıl deneyimli ve birinci derece devlet memurluğunu hak etmiş üç üyeden oluşmaktadır.
Kurumun genel müdürleri:
Mehmet Ali Meriç 1990-
TARİHSEL SÜREÇ
Bursa kentinin gerek başkent olduğu dönemde, gerekse sonrasında, padişahlar, devlet adamları (paşalar), kadı ve müftüler ile kimi zengin hayır sahipleri Uludağ'dan değişik zamanlarda içme ve kullanma suyu getirmişlerdir. Örneğin Timurtaşpaşazâde Umur Bey Cebel-i Keşiş'ten (Uludağ) getirdiği Umurbey suyunu, kendi adıyla anılan mahallede yaptırdığı hamam, cami, medrese ve çevresinde halka sunmuştur. Bunun gibi Şeyhülislâm Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi de, "Müfti suyu" adıyla anılan suyu getirtmekle kalmamış, bunu kırk çeşmeden akıtmıştır.
Osmanlı döneminde, yukarıda sayılanların dışında başka yöntemlerle de Bursa'ya çeşitli su kaynaklarından içme ve kullanma suyu getirilmiştir. Bu suların başlıcalan şunlardır:
Naipdere suyu, Yatağan suyu, Ayazma suyu, Alaşar (Alişar) suyu, Ayrancı suyu, Gökdere suyu, Ağız suyu, Fazlıpaşa suyu, Hamzabey suyu, Kayabaşı suyu, Leylek pınarı, Mecitbey suyu, Sütlüce suyu, Umurbey suyu, Zeyniler suyu, Müfti suyu, Piremir Asa suyu, Ab-ı hayat suyu, Akçağlayan suyu, Fındık suyu, Pınarbaşı suyu vb.
Sular işletmesine doğru
Bursa'da belediye kuruluşundan bir sü¬re sonra, 1880 yılında, Belediye Başkanı Hüseyin Hüsnü Efendi ile Hacı Abdullah Efendi, Hacı İsmail Ağa, Yorgaki Efendi, Antranik Ağa, Minas Efendi ve Evakim Ağa'dan kurulu belediye meclisi, ilk kez olarak kentin su işleriyle uğraşmak üzere bir görevli memur atadılar.
Yaklaşık 25 yıl sonra, 1 Temmuz 1905 tarihinde, kentin ilk su şebeke projesi Fransız mühendis Vecetti'ye 350 Osmanlı altın lirasına ihale edildi. Bu projede:
Gökdere'de Çağlayan adıyla anılan yerde bir dere kaptajı, 1 500 metre dolayında
bir isale hattı, dere geçitleri için köprüler, filtre, iki adet 1 000 metreküplük depo ve 72 kilometre tutarında bir şebeke yapılması öngörülmekteydi.
Projeye göre başlatılan yapım çalışmaları 1911 yılında bitirildi. Bursa'nın bu ilk su şebekesinden Gökdere filtresi (depo olarak kullanılmakta) ve su deposu ile, Mahkeme su deposundan çağdaş dönemde de yararlanılmaktadır.
7 Temmuz 1331 (20 Temmuz 1915) tarihinde, Bursa'nın su işleriyle ilgilenecek daha gelişmiş bir örgütlenmeye doğru adım atıldı. Vilâyet idare Meclisi'nin aldığı 293/2475 sayılı karar ile, belediye başkanına bağlı bii" "Su idaresi Komisyonu" kuruldu. Bu komisyon, yönetim personeli olarak bir müdür, iki kâtip, bir ambar memuru; teknik personel olarak da bir çeşmeciyle üç manevracıdan oluşmaktaydı.
Bir süre sonra yeni döşenen şebekeden yaklaşık 2 000 abone su almaya başlamıştı. Ancak bu hizmetin böyle sınırlı bir komisyon aracılığıyla yürütülmesi olanaksızdı. Valilik 1 Teşrinevvel 1333 (14 Ekim 1917) tarihinde aldığı 961 sayılı kararla, Pınarbaşı, Kavak, Akçağlayan, Devrengeç vb. suların kente ulaştırılmasını sağlamak amacıyla bir özel komisyon ve ayrıca 2 403 300 kuruş bütçeli "Su Idare-i Umumiyesi" (genel su idaresi) adlı bir kurum oluşturulmasına karar verdi.
Cumhuriyet'ten sonra
1915'te Su İdaresi Komisyonu adıyla kumlup 1917'de Su İdare-i Umumisi'ne dönüştürülen bu birim, Cumhuriyet'in ilânından sonra 1926 yılına değin Bursa'nın su işlerinden sorumlu kurum olarak etkinliğini sürdürdü. Bu tarihte Valiliğe bağlı olarak çalışmakta olan bu kurum kaldırıldı, Bursa Belediyesi'ne bağlı bir Su İdaresi Şefliği kuruldu.
Ardından, suların "kaba su" ve "içme suyu" olarak ayrı ayrı kullanılması bazı karışıklıklara neden olunca, Bursa Belediyesi, 1932 yılında aldığı 829 sayılı meclis kararıyla bir 5u İnzibatı Talimatnamesi çıkararak, bunu 9 Mayıs tarihli Yeni Fikir gazetesinde ilân etti. Bu talimatname de 1941 yılına değin yürürlükte kaldı.
Kentin kullanma suyu gereksinmesini karşılayan Kurtbasan, Pınarbaşı, Alaşar, Kaplıkaya, Çekirge, Dağ, Naip ve Asa gibi kaba sular, mahalle muhtarları ve "mahallât komisyonları" tarafından yönetilmekteydi. 1935'te bu sular da belediyeye devredildi. Mahallât komisyonlarında çalışmakta olan çeşmeci ve öteki personel, Su İdaresi'ne bağlı "Mülhak Kullanma Suları Şefliği" adı altında oluşrumlan bir birimde istihdam edildi. Bu birim 1939 yılına değin etkinliğini sürdürdükten soma, rantabl olmadığı gerekçesiyle kapatıldı.
Kentin büyümesi ve su abonelerinin giderek artması üzerine, 30 Nisan 1940 tarih ve 183 sayılı Belediye Meclisi kararıyla, Su idaresi Şefliği, bağımsız bütçeli "Mülhak Su İdaresi" adı altında bir müdürlük halinde örgütlendi. Ertesi yıl Bursa Belediyesi için "Su Tevzi ve Satışına Müteallik Usul ve Esasları Gösterk Talimatname" hazırlandı.
1947'de Kırkpınar kaynakları Teferrüç su deposuna, Uludağ'daki öteki kaynaklar da 1956'ya değin Teferrüç ve Gökdere su depolarına akıtıldılar. Ancak bu düzenlemeler, sürekli büyüyen kent için yeterli olmuyordu. 1950'den soma Bulgaristan'dan gelen göçmenlerin yerleştirilmesiyle oluşan Hürriyet ve İstiklal kesimi önceleri Mevlevihane su deposundan beslenirken, 1954'te Mihraplı Köprü yakınında açılan bir derin kuyu ile desteklendi. 1969'da üç kuyu daha açılarak kent su şebekesi yeterli kılınmaya çalışıldı.
ÇAĞDAŞ DÖNEM
Sanayileşmenin hızlanmasıyla giderek daha da büyüyen Bursa'da su sorununa kesin bir çözüm bulmak amacıyla, 23 Ağustos 1973'te DSİ ile "Bursa Şehrine Kullanma ve Endüstri Suyu Temini ile ilgili Protokol" düzenlendi. Buna göre, hem âcil içme suyu gereksinmesi için bir "Âcil içme Suyu Projesi", hem de uzun vadeli bir "Bursa İçme Suyu Projesi" hazırlanarak yürürlüğe konuldu.
Acil proje kapsamında Arabayatağı ve Paşa Çiftliği'ndeki derin kuyular 1978'e değin açılarak hizmete sunuldu.
Bursa içme Suyu Projesi ise, Nilüfer çayı üzerinde kurulan Doğancı Barajı (b. bak.) ile Uludağ kaynakları ve yeraltı su kaynaklarını kapsamakta; isale hattı, tasfiye tesisi, iletişim hatları ve depolarından oluşmaktadır. Kentin beslenmesi, batıdaki tasfiye tesisi kodu altında kalan kesimlerde cazibe ile, bunun üstünde kalan kesimlerde ise Uludağ kaynak suları ile sağlanmakta; Uludağ kaynak sularının azaldığı dönemlerde ise, Doğancı baraj suyu bu kesimlerdeki depolara pompalanmaktadır. Şebeke ve depo yapım çalışmaları sürmekte olan bu projeden, Bursa'ya ilk kez 4 Kasım 1985 günü su verilmeye başlanmıştır. 9 Mayıs 1990'da da, Bursa'nın içme ve kullanma suyu gereksinmesine çağdaş ve bilimsel bir yaklaşımla çözüm üretmek üzere BUSKİ kuruldu.
Bursa kentinin gelecekteki içme ve kullanma suyu gereksinmesini karşılayabilmek amacıyla, Nilüfer çayı üzerinde ikinci bir baraj yapımı çalışmaları sürdürülmektedir (2000).
Modern bir uygulama: Bursa Su ve Çevre Sağlığı Projesi 1992'de Bursa içme Suyu Projesi'nin kapsamı genişletildi, 2020 yılını da hedef alacak biçimde "Bursa Su ve Çevre Sağlığı Projesi" geliştirildi. Projenin fizibilite raporu 1993'te hazırlanarak Dünya Bankası'ndan 117 000 000 dolarlık kredi sağlandı.
Proje maliyetinin yüzde 47'si tutarındaki bu dış desteğin de katkılarıyla, Bursa'nın geleceğine dönük içme suyu, kanalizasyon ve yağmur suyu yatırımları sürdürülmekte (2000).
