EVLİYA
Arapça "velî" sözcüğünün çoğuludur. Genellikle aşağıdaki anlamları karşılar:
1- Keramet ve mucize gösterdiğine inanılan, ermiş kişi.
2- Yatır.
3- Eskiden yaşı küçük çocukların yasal sorumlularına verilen ad.
4- Sözcük ayrıca iyi huylu, erdemli kişiyi nitelemekte kullanılır.
Tasavufta, sofinin ibâdet, zühd, takva ve riâzet gibi erdemli sayılan uzun ve çileli çabalar sonucunda ulaştığı tinsel düzeye "velayet makamı", bu düzeye eren sûfîye de "veli" adı verilir.
Evliya, tanrı dostu veya dostları anlamını karşılamakla birlikte, islâm kültünde zamanla keramet sahibi olduğuna ve mucizeler gösterdiğine inanılan kişiyi tanımlamakta kullanılır oldu. Bu rütbeye erenlerden, doğa yasalarını aşan davranışlar beklendi, bu tür davranışları gösterdikleri varsayıldı. Ekonomik gelişmişliğin yeterli olmadığı dönemlerde, evliya düzeyine çıkarılanlann öldükten soma bile mucize göstereceği inancı bir tür "sapkın kanı" olarak yaygınlaştı. Öylelikle islâm inancında olmamasına karşın, evliya kabul edilenler için türbeler yaptırıldı ve bu türbelere mum yakılarak ya da bez parçaları bağlanarak (başka uygulamalar da vardır) dilekte bulunma geleneği doğdu. Oysa İslâm din bilimcileri ve tasavvuf ulularına; bu tür davranışlar "bâtıl" ve "hurafe" sayılmıştır.
