FİRDEVSÎ-İ UZUN (Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tâvil)
(Balıkesir 1453 - ?) Divan şairi ve yazar. Asıl adı Şerafettin İsa veya İlyas'tır. Hacı Genek'in oğludur. Boyunun uzunluğu dolayısıyla "tâvil" (uzun) sanıyla anılmıştır. Eğitimini Bursa'da tamamladı. Şair Melihî'den aruz veznini öğrendi. Simavlı nakşî şeyhi Abdullah İlâhînin müridi oldu. Sonraları onun hakkında Tuhfet-ül Ilâdî veya Hakayıknâme adlı manzum bir "menâkıpnâme" yazacaktır. Gizli bilimlerle ilgili Davetname adb kitabı Farsçadan Türkçeye çevirdi. Fatih Sultan Mehmet adına yazmaya başladığı Süleymannâme (Şehname) adlı yapıtını, ancak Bayezit II döneminde tamamlayabildi (bazı kaynaklarda, Padişah'ın çok uzun bulduğu bu 360 ciltlik yapıtın 80 cildini bırakarak kalanını yaktırdığı öne sürülür). Aktarımlara göre bu olaya üzülerek Bursa'ya çekilen F, o kırgınlıkla Padişah için yazdığı bir "hiciv" dolayısıyla kovuşturmaya uğradı ve (olasılıkla 1508'den sonra) İran'a veya daha ötede Horasan'a kaçarak orada öldü. Ne var ki söz konusu yapıtın büyüklüğü konusunda çok abartılı sayılar verildiği bir yana, Süleymannâme? nin Bayezit II döneminde yazılmaya başlandığı ve Yavuz Sultan Selim döneminde tamamlandığı da belirlenmiştir. Süleyman peygamberle ilgili bu yapıtta, dinsel öykülerin yanı sıra, felsefe, geometri, yıldızbilim, tıp vb. bilim alanlarında, bir bakıma ansiklopedik bilgiler bulunmaktadır. Yaşamıyla ilgili gizin de, İran şairi ve Şehname yazarı Firdevsî'yle benzeştirilerek oluşturulduğu sanılmaktadır.
Kıık dolayında olduğu bilmen yapıtlarından ancak ondördü günümüze kalmıştır. Bunlardan bazıları: Münazara-i Seyf ü Kalem (manzum), Kıssanâme-i Süleyman Aleyhissel'âm, Silâhşornâme ve Satrançnâme-i Kebir (Farsçadan çeviri), Hadikat-ül Hakayık, Hayat ü Memat (ahlâk ve tasavvuf üzerine), ayrıca Pendnâme-i Eflâtun ve Kutbnâme (1501 yılında Midilli'ye baskın yapan haçlı donanmasıyla yapılan savaşları anlatır, (mesnevi biçemindeki bu yapıtın bilimsel incelemesi Türk dili araştırmacıları 1980'de 1. Olgun ve 1. Parmaksızoğlu tarafından yapıldı), vb.
