İZNİK GÖLÜ
Antikçağdaki adı "Askania Limne"dir. Mitolojik kaynaklarda bu adla anılır. Gem¬lik Körfezi'nin 16 kilometre doğusunda başlar, 308 kilometrekarelik yüzölçümüyle Türkiye'nin beşinci büyük gölüdür. Ortalama derinliği 30 metre olup, bazı yerlerinde 60 metreyi aşmaktadır. Güney kesiminde doğu - batı doğrultusunda 13 kilometre boyunca uzanan derin oluk bölgesinde, en derin noktası 65 metredir. Deniz düzeyinden yüksekliği kaynaklarda değişik gösterilmekte ise de, 1/25 000 ölçekli topografya haritasında 85 metre olarak belirtilmektedir. Suyu tatlıdır.
İçbükey kesimi kuzeye bakan bir böbrek görünümünde olan gölün batı - doğu doğrultusunda uzunluğu 45 kilometre, genişliği ise 14-15 kilometredir. Çevresinden gelen küçük büyük birtakım akarsularla ve bazı dip kaynaklarla beslenir. Yağış alanı 1 245 kilometrekareyi bulur. Batı kıyısındaki plaj kumu ve çakıllardan süzülen göl suyunun oluşturduğu gölayağı (gideğen), çevreden gelen bazı derelerle de birleşerek Karsak adını alır ve Gemlik'te Gemlik körfezine dökülür.
Mayıs ve haziran aylarında en yüksek düzeyine ulaşan, buna karşılık kasım ve aralık aylarında en düşük düzeyine inen göl suyunun en yüksek ve en düşük dönemlerindeki düzey farkı 32 santimetreyi bulmaktadır. Su ısısı yüzeyde karların eridiği mart ayında 11° C ile temmuz ayında 24.6° C arasında değişim göstermekte; 45 metre derinlikte dip suyu ise mart ayında 5.3° C, kar suyu akıntılarının olmadığı temmuz ve kasım aylarında ise 8° C dolayında olmaktadır.
Güney kıyılarının büyük bölümü kumsal ve yaz turizmine elverişli olan gölde 15 - 20 türde tatlı su balığı vardır.
Jeomorfolojik yapı
Göl, Kuzey Anadolu fayı üzerinde, bu Fayın güney kolunun hareketleri sonucu oluşmuştur. Gölü güneyinden sınırlayan bu fay, doğu başlangıcından itibaren Geyve'den (Sakarya'ya bağlı) geçtikten sonra Pamukova'yı güneyden sınırlamakta, Mekece'den batıya uzanarak Gemlik Körfezi'ne ulaşmaktadır. Mekece ile İznik Gölü güneyi ve Gemlik Körfezi arasındaki kesimlerde, bu fayın neden olduğu fay şevleri, üçgen yüzler, dere ötelenmeleri ve asılı vadiler gibi jeomorfolojik oluşumlara çokça rastlanmaktadır. Fayın İznik kentine en yakın olduğu yer, 3 kilometre kadar güneydeki Dırazali-Çamdibi köyleridir.
Evliya Çelebi'de İznik Gölü
Evliya Çelebi'nin ünlü yapıtı Seyahatnamede İznik golüyle ilgili olarak "İznik gölünün vasıfları" başlığı altında şu bilgiler verilmektedir:
'Kalenin batı tarafında, batıdan Gemlik kasabası körfezine ayağı akar.Çevresini, kırkbeş parça bağlı bahçeli, camili hamamlı, küçük çarşılı mâmur köyler süsler. İçinde otuz adet balık avı kayıkları vardır. Derinliği, en az yerinde yirmi kulaçtır. Döıt tarafını atlı bir adam bir günde dolaşabilir.
Suyu gayet güzel olduğundun yetmiş türlü balığı sayılır. Bunlardan Eihanye (?), Ege (?), Sala (?) balıkları meşhurdur. Asla kokuları yoktur. Gayet güzel çorba ve tavaları olur. Hazmı kolay ve kuvvet vericidir. Avcıları bu balıkları Gemlik'e ve Pazar köyüne (Orhangazi) götürüp kâr ederler. Suyundan bütün şehir halkı elbiselerini yıkarlar. Hem sabun sinmedikleri halde, yine bembeyaz olur. Bu gölde yedi gün bir atı yıkasalar ve suyundan içirseler, eti ve yağı fazla ve güzel olur. Bu gölde bulunan pullu balık çok lezzetli olur. Ama tepesinde iki sivri kemik vurdu; onu kırmalıdır. O kemikler çıkarılmadan pişirilirse, eti yemyeşil olur. O kemiği diğer bir balığa saplasalar, vücudu mahvolur. Bunun için bu gölde bulunan diğer balıklar, bu kemikli balıktan korkarlar."
