NURETTİN İBRAHİM PAŞA (Sakallı Nurettin Paşa)
(Bursa 1873 - İstanbul 1932) Asker ve siyaset adamı, Kurtuluş Savaşı'nda 1. Ordu Komutanı. Müşir İbrahim Paşa'nın oğludur. 1893'te Harp Okulu'nu bitirdi. 1895'te üsteğmen ve sekiz ay sonra yüzbaşı oldu. 1897'deki Osmanlı-Yunan Savaşı'nda Başkomutan Ethem Paşa'nın yaverliğine atandı. 1898'de Padişah yaverleri arasına girdi. 1901'de binbaşılığa, 1907'de yarbaylığa, 1908'de de albaylığa yükseltildi. Ancak İkinci Meşrutiyet1 ten sonra çıkartılan "Tesviye-i rütep" (rütbeleri düzenleme) yasası ile rütbesi yeniden binbaşılığa indirildi ve ordu açığına alındı. Daha sonra 1911'de Yemen'de görevlenderildi, rütbesi yeniden yarbaylığa, 19l4'te de tümen komutanlığına atanarak albaylığa yükseltildi. 1915'te Irak bölgesi komutanlığına, Basra ve Bağdat valiliğine getirildi. 1918'de mirliva (tuğ/tüm general) oldu. Kasım 1918'de 17. Kolordu Komutanlığı'na atandı, ek olarak Aydın (İzmir) vali vekilliği ile de görevlendirildi. Aralık 1918'de yeniden askeri hizmete döndürüldü ise de, 2 Ocak 1919 çıkan Urla ayaklanması üzerine valilik görevine geri verildi. İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edilişinden bir buçuk ay öncesine değin bu görevde kaldı.
Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcında olaylara uzak durdu ise de, Haziran 1920'de Bursa üzerinden Mustafa Kemal Paşa ile başlattığı bir dizi telgraf haberleşmesi sonunda Anadolu'ya geçti. Ancak kısa süre sonra anlaşmazlığa düşerek Bursa'ya dönme kararı aldı. Bu kararını ilettiği Mustafa Kemal Paşa sert bir yanıt verince. Kastamonu'ya bağlı Taşköprü'ye çekildi. Sonra yeniden görev aldı, Aralık 1920'de Merkez Ordusu Komutanı oldu. Haziran 1922'de de, 1. Ordu Komutanı Ali İhsan (Sabis) Paşa'nın, Batı Cephesi Komutanı İsmet (İnönü) Paşa'yla anlaşmazlığa düşmesi sonucu görevden alınması üzerine, bu ordunun komutanlığına atandı ve "Büyük Taarruz"a ordu komutanı olarak katıldı. Büyük Zafer'in ardından rütbesi ferikliğe (kor/orgeneral) yükseltildi. Ağustos 1923'te 1. Ordu karargâhı kaldırılınca bir süre izinli sayıldı, 1924'te Askeri Şûra üyeliğine getirildi. Bu görevde iken (Aralık 1924), Bu isa'da yapılan ara seçimde bağımsız milletvekili seçildi. Ancak seçimden önce ordudan ayrılmamış bulunduğu gerekçesiyle milletvekilliği geri alındı. Bunun üzerine Ocak 1925'te Askeri Şura üyeliği ve askerlikten çekildi. 12 Şubat 1925 günü yinelenen seçimde bii" kez daha milletvekili seçildi. 1927 seçimlerine katılmadı ve siyasetten çekilerek İstanbul'a yerleşti.
1897 Osmanlı-Yunan, 1911-1912 Os-manlı-İtalyan, 1912-1913 Balkan, 1914-1918 Birinci Dünya savaşlarıyla Kurtuluş Savaşı'na katılmıştır. Beşinci rütbeden Mecidî, üçüncü rütbeden Osmanî ve ikinci rütbeden Kılıçlı Mecidî nişanları, Altın Liyâkat madalyası, ayrıca Fransız Lejyondonör ve Alman Demirhaç nişanları ile İstiklâl Madalyası sahibi olan N, 18 Şubat 1932'de İstanbul'da öldü.
10 Kasım 1981 gün ve 2549 sayılı yasa gereğince, Ankara'da Gazi Orman Çiftliği'nde kurulan Devlet Mezarlığı'na nakledildi.
N, savaşın hemen ertesinden itibaren Mustafa Kemal'e karşıt bir politika izlemeye başlamıştır. 1. Ordu Komutanı olarak zaferin kazanılmasında büyük payı bulunduğunu öne sürmüş, bu nedenle "gazi" sanının asıl sahibinin de kendisi olması gerektiğini savlamış ve siyasal çalışmalarında bu sanı kullanmıştır. Bursa'da seçim sırasında dağıttığı bir propaganda broşüründe, "Dumlupmar zaferi çok ucuz bir zaferdir. Asıl zafer, benim komutam altındaki ordu tarafından kazanılmıştır" diye, Mustafa Kemal'i açıkça hedef almıştır. Atatürk de Söylevde onun bu tutumunu ağır biçimde eleştirerek, "Nurettin Paşa, büyük utkuda en az payı olan kişidir" dedikten sonra bu yargısının gerekçesini şöyle açıklamıştır:
"Dumlupınar'dan Uşak'tı giderken, yolda Nurettin Paşa 'nın tedbiıierindeki eksikliği anlayıp tümenlerine kendim buyruk vererek tedbir almasa idim, Trikupis tutsak edilmeyebilirdi."
N'nin hem kişisel rekabet duygusu, hem de uygulanmaya başlanan reformları içine sindiremeyişi dolayısıyla Cumhuriyet'in öncü kadrolarıyla ters düştüğü anlaşılmaktadır. Nitekim 28 Kasım 1925 gün ve 671 sayılı "Şapka iktisası (giyilmesi)" hakkındaki yasanın Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülmesi sırasında da karşı tutum takınmış, verdiği bir önerge ile, bu yasa tasarısının anayasaya aykırı olduğunu öne sürerek şiddetli tartışmalar çıkmasına yol açmıştır.
