ÜÇ AZİZ SÖYLENCESİ
ÜÇ AZİZ SÖYLENCESİ
İS. 376 yılında İznik'te Hıristiyanlığın ilk Konsil'i toplandıktan sonra, olasılıkla iktidann benimsediği görüşe ters düşen Aya Yani, Aya Yorgi ve Aya Sotiri adlarındaki üç din adamı müritleriyle birlikte aforoz edilirler. Bunun üzerine bu üç din adamı (papaz), müritleriyle biriikte bugünkü Trilya'nın bulunduğu yere gelir ve burada yerleşirler. Bunlardan Aya Yani sonraları "Ayane", Aya Yorgi "Manastır" denilen, Aya Sotiri de kendi adıyla anılan kesimlerde dinsel etkinliklerini sürdürürler,
Zamanla bu yerleşim yeri, bu üç Hıristiyan din adamından ötürü üç aziz (papaz) anlamına gelen "Tri (üç)llya (papaz)" adıyla anılır.
Kentin oluşumuyla ilgili bir söylence de şöyle:
Cenevizliler zamanında Sivzi, Trilya ve Kapanca adındaki üç köy, korsanların sürekli baskın ve soygunlanyla baş edememektedirler. Sonunda çareyi, üç köyün Trilya'da toplanmasında bulutlar ve böylelikle Trilya oluşur.
çekerek, bu sözcüğün Anadolulu aslının da "Brula" olabileceğine değinmektedir.
Öte yandan yerli halk arasında, Trilya adının Yunancada "Üç aziz" anlamına geldiği ve burada Hıristiyanlığın üç azizinin bulunduğu inancı oldukça yaygındır. 1909'da kısa bir süre Mahmut Şevket Paşa adı kullanılmış, 1963te Zeytinbağı adı verilmiştir.
TARİHÇE
Zeytinbağı, olasılıkla Mudanya'nın fethi ve Mirzaoba, Kaymakoba gibi Türkmen köylerinin kumlusu evresinde (1321-1330 arasında) Osmanlılar tarafından ele geçirilmiştir. Fethinden sonra da Rumların çoğunluk olarak yaşadıkları bir yerleşim olma özelliğini korumuştur.
Bayezit II (salt. 1481-1512) döneminde İstanbul'dan 30 hane Türkün getirilerek yerleştirildiği ve eski kayıtlarda Kitai'nin iskelesi olarak anılmakta olan Trilya, Osmanlı döneminde Rumların büyük çoğunlukla yaşadıkları zengin bir yerleşim yeri idi. Özellikle zeytin ve zeytinyağı dünyaca tanınmıştı -günümüzde de büyük ölçüde ilgi görmektedir-. İpekböcekçiliği ve şarap üretimiyle balıkçılık da önemli uğraşlar arasında geliyordu.
1324 H. (1906) tarihli Hudavendigâr Vilâyeti Salnâmesi'nde ise şöyle tanıtılmak¬tadır (sadeleştirerek):
"Tiıilya Bucağı, ilçenin batısında ve Marmara Deohi kıyısmdadır. Hoş bir havası vardır. Kasabada bir cami-i şerif, bir islâm ve iki Hıristiyan ilkokulu, yedi kilise ile eski eser niteliğinde üç manastır vardır. Kemerli denilen kilisenin iç bölmelerinde bâzı eski eserler bulunmaktadır. Başlıca üretimi zeytin, koza ve eviçi imalat sanayimden olarak çeşitli oda dokumalarından oluşmaktadır. Zeytin ürünü Doğu Rumeli ve Karadeniz kıyılarıyla İskenderiye dolaylarına gönderilmektedir."
1909'da Sadrazam Mahmut Şevket Pa-şa'nın öldürülmesi üzerine, bir süre Mah-
mut Şevket Paşa adı verilen kent, kısa sü¬re sonra yine eski adıyla anılır olmuştur.
Yunanlıların 1920-1922 arasında Bursa ve çevresini işgal altında bulundurduğu dönemde, Kral Konstantin tarafından ziyaret edilen (Eylül 1921) Trilya, 13 Eylül 1922 günü Türk ordusunun gelmesi ile işgalden kurtarılmıştır. Kurtuluş Savaşı sonrasında beldenin Rum halkından bir bölümü kendiliğinden, bir bölümü de Lozan'da varılan "Mübadele Anlaşması" (b. bak.) gereğince Yunanistan'a göç etmiş, onların yerine Se¬lanik ve Girit'ten gelen Müslüman-Türk göçmenler yerleştirilmiştir.
1963'te Trilya adı kaldırılarak yerine Zeytinbağı adı verilmiştir. Ancak 2000 yılı başlarında Belediye Meclisi, kente yeniden dünyaca bilinen "Trilya" adının verilmesi için öneri kararı almıştır.
1922'de Zeytinbağı'ndan Yunanistan'a göç eden Rumların yerleştirilmiş olduğu Rafinas kasabasının Belediye Başkanı And-reas Kehagioğlu, 18 Mart 2000 günü bedeyi ziyareti sırasında Zeytinbağı ile Rafinas kasabaları arasında "kardeşlik bağı" ku¬rulması kararlaştırıldı. Bu karar, İçişleri Bakanlığınca da onaylandı ve kardeş kent protokolü 15 Eylül 2000 günü, Rafinas'tan gelen bir konuk kafilesinin katılımıyla iki belediye başkanı tarafından Zeytinbağı'nda imzalandı.
Nüfusun gelişimi
1870'te yapılan sayım sonuçlarına göre, Trilya'da 55'i İslâm, 1 660'ı gayrimüs¬lim olmak üzere 1 715 nüfus yaşamakta idi.
1325 H. (1907) tarihli Hudavendigâr V¬lâyeti Salnamesinde "merkez-i nahiye" (bucak merkezi) tanımıyla 820 hane olarak ka-yıtlıdır.
Cumhuriyetten sonra nüfusun gelişimi şöyle olmuştur: 2 516 (1927), 2 422 (1940), 2 474 (1955), 2 232 (1970), 2 361 (1980), 2 399 (1990), 2 288 (1997).
Çağdaş dönemde, İkinci Meşrutiyet'in üç önderinin adlarının verildiği "Talatbey", "Niyazibey [Halilbey]" ve "Enverpaşa [Ca-miişerif]" adlı üç mahallesi vardır.
Tarihsel yapılar
Zeytinbağı'nda Hıristiyan inancının önemli yapıtlarından Hagios Stephanos kilisesi (yapımı yaklaşık VIII. yüzyıl [720'ler]), fetihten sonra camiye çevrilmiştir. Bu kilise günümüzde Fatih Camisi (/?. bak.*) adıyla anılmaktadır. Caminin yakınında eski bir hamam kalıntısı yer almaktadır.
Panagia Pantobasilissa Kilisesi de (b. bak.) beldenin önemli tarihsel yapıtları arsında olup XIV yüzyıldan kalma olduğu sanılmaktadır.
Bunların dışında çeşitli yazılı kaynaklarda Trilya'da varlığından söz edilen, an¬cak günümüze kalmayan Hıristiyanlık dönemi yapıtlarından bazıları şunlardır:
Hagios Athanasios, Hagios Basileios
Hagios Demetrios, Hagios Georgios Keto, Hagios Georgios Kyparissiotes, Hagios Pa-rapoline kiliseleri ile Madikkion ve PeleKete manastırları. Bunların dışında Aya Ya¬ni (kıyıdan 5 kilometre içeride, günümüzde çamlık), Aya Sotiri (dağ kesiminde, 4-5 kilometre içende) ve Aya Yorgi (Karacabey yolunda, 600. metrede) adlarıyla anı¬lan manastır kalıntıları da bulunmaktadır. Ayrıca Yavuz Sultan Selim (salt. 1512-1520) döneminde yaptırılan hamam ile, 1909'da inşa edilen okul binası önemli tarihsel yapılar arasında sayılabilir. Bu okulun müdürlerinden Hrisostomos, sonradan Bursa Metropolü ve Patrik Vekili olmuş; İzmir'in işgalden kurtarılışı sırasında linç edilmiştir (Bak. HRİSOSTOMOS). Ayrıca Türk ve Rumların ortak devleti olan Kıbrıs'ın ilk ve tek cumhurbaşkanı Makarios da bu okulda öğrenim görmüştür. Okul, 1924'te şehit çocuklarının öğretim ve eğitimi amacıyla düzenlenerek "Dârü'l-Eytam" adıyla Kâzım Karabekir Paşa tarafından hizmete açılmış, bir süre de bu işlevi gördükten sonra ilkokul ve ortaokul olarak kullanılmıştır.
Belediye
tarihli Bursa Vilâyeti Salnamesinde, "Mudanya kazasına tâbi Trilya nahiyesi merkezi olan Trilya kasabasında be¬lediye 1318 [1902] senesinde tesis edilmiştir" kayd\ bulunmaktadır. Ancak Hudavendigâr Vilâyeti salnamelerinde 1294 H. (1877) tarihinden itibaren belediye örgütü ve başkanı yer almaktadır. Bu salnamelerde belediye başkanları arada bazı boşluk¬lar bulunmasına karşın- ve göreve geliş tarihleri şöyledir:
Mehmet Ağa 1297 H. (1880)
Hristoforos Efendi 1304 H. (1887)
Yorgi Ağa 1306 H. (1889)
Tuğulus Ağa 1310 H. (1892/93)
Mehmet ağa 1311 H. (1893/94)
Stefani ağa 1315 H. (1897/98)
1324 H. (1906) tarihli Hudavendigâr Vilâyeti Salnamesinde belediye başkanının adı Sokrati Efendi; üyelerinki de Hakkı Bey, Ligorigoz Ağa, Nikolaki Efendi, Filip Ağa, Dimitriyus ağa ve Lazari Ağa olarak verilmekte.
1325 H. (1907) salnamesinde belediye başkanı Ligorigoz Ağa; üyeler de Koçikoz Efendi, Yorgaki efendi, Yoakim Efendi, Sokati efendi ve Nikolaki Efendi'dir.
1927 salnamesinde görev alan beledi¬ye başkanlarından ikisinin adları bulunmaktadır:
HamdiBey 01.02.1923-01.02.1925
Ömer Fahri Bey ..18.02.1925- ?
Arada bir kopukluk dönemi bulunmakta ve 1925'ten 1945'e değin belediye örgüüyle ilgili bilgi edinilememektedir.
1945'ten sonra görev yapan belediye başkanları şöyle sıralanmaktadır:
M. Salim Yılmaz . .25.05.1945-20.09.1950 Hasan Pehlivan . .01.07.1951-28.02.1958
ihsan Oğur 25.03.1958-26.05.1960
Atama ile 27.05.1960-25.11.1963
İbrahim Özgeç . . .25.11.1963-06.06.1968
Turan Koca 06.06.1968-10.12.1977
Ferudun Düvenci .11.12.1977-12.09.1980 Münir Pekşen . . . .22.09.1980-27.03.1989
Fuat Erkan 27.03.1989-27.03.1994
Feridun Düvenci .27.03.1994-18.04.1999 Hüseyin Kara . . . .18.04.1998-
