GÜRSU
KONUMU VE GENEL DURUMU
Bursa'nın ilçesi. Yüzölçümü 118 kilometrekare, denizden ortalama yüksekliği 100 metredir. 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre toplam nüfusu 28.000, ilçe merkezi nüfusu 21.440, bağlı 10 köy nüfusu toplamı da 6.560'tır. Buna göre kilometrekareye 225 kişi düşmektedir. Kuzeyinde Gemlik, doğusunda Kestel, güneybatısında Yıldırım ve batısında Osmangazi ilçeleriyle çevrilidir.
İlçe merkezi olan Gürsu kenti 29° 11' doğu boylamı ile 40° 13' kuzey enleminin kesişme noktası çevresinde kurulmuştur. Bursa-Ankara karayolunun 12. kilometresinde kuzeye ayrılan kol üzerinde, il merkezine 13 kilometre uzaklıktadır. Osmanlı döneminde has (saraya/padişaha ait) çiftlik idi. Çevresi bataklık olduğu için "susığın" (manda) yetiştirilirdi; bu nedenle de "Kebir (büyük) Susığırlık" adıyla anılırdı. Günümüzde İstiklal, Kurtuluş, Yenidoğan ve Zafer adlarında dört mahallesi vardır.
Gürsu İlçesi'ne bağlı köyler: Adaköy, Ağaköy, Cambazlar, Dışkaya, Ericek, Ilasanköy, İğdır, Karanıdır, Kazıklı, Kumlukalan (Yeniköy).
NÜFUSUN GELİŞİMİ
Gürsu ilçe merkezi, 1325 H. (1907) tarihli Hudavendigâr Vilâyeti Salnâmesi'nde "Kebir Susığırlık" adıyla 371 hane olarak kayıtlıdır.
Cumhuriyet döneminde nüfusun gelişimi şöyle olmuştur:
2.469 (1927, Kebir Susığırlık adıyla kayıtlı), 2.855 (1940), 3.576 (1955), 4.970 (1970), 8.755 (1980), 10.246 (1985), 12.730 (1990), 20.460(1997), 21.440 (2000).
Görüldüğü gibi özellikle 1970'ten sonra Gürsu merkez nüfusunda büyük artışlar olmuştur. Toplam ilçe nüfusunun gelişimini ise, 1990 öncesinde Bursa merkez ilçesi'ne bağlı bir bucak konumunda olması dolayısıyla değerlendirebilmek olanaklı değildir.
1990 ile 1997 arasındaki yedi yıllık dönemde, ilçenin toplam nüfusu yüzde 42.35'lik bir artış göstererek 18.681'den 26 593'e yükselmiştir. Yine bu dönemde Gürsu kent nüfusu yüzde 60.72'lik artışla 12.730'dan 20.460'a çıkmıştır.
1990'da kentsel nüfus toplam nüfusun yüzde 68.14'ünü oluştururken, 1997'de bu oran yüzde 76.95'e yükselmiştir. 2000 yılı sayım sonuçlarına göre kent nüfusu önceki Sayıma oranla 22.25'lik artışla 21.440'a, toplam nüfus ise binde 21.20'lik artışla 28.000'e ulaşmıştır.
Nüfusun bu gelişmesinde de, son yıllarda Gürsu ve Kestel sınırları içinde giderek yoğunlaşmakta olan sanayinin etkisi bulunmaktadır.
DOĞAL YAPI
İlçenin kuzeyi Katırlı dağları, güneyi ise Uludağ yamaçlarıyla sınırlıdır. Genel olarak ova karakterli, bitek bir arazisi vardır; 4.704 hektar orman alanı bulunmaktadır. XX. yüzyılın başlarına değin Aksu ve Deliçay'ın bataklık haline getirdiği bir arazi ile kuşatılmıştı. 1920'li yılların sonlarından itibaren açılan kanallarla bu bataklıklar kurutuldu, Aksu üzerinde Gölbaşı barajı yapılarak ova taşkınlardan korundu.
İlçe toprakları Deliçay, Cenup Kanalı ve Kestel deresi ile sulanmaktadır.
TARİHÇE
XV. ve XVI. yüzyıl tahrir (sayım) defterlerinde Kestel'e bağlı olarak gösterilmektedir. 981 H (1573/74) tarihli tahrir defterinden anlaşıldığına göre, nüfusunun büyük çoğunluğu Hıristiyan Osmanlı uyruklarından oluşmakta idi. Bu defterde 10 çift susığırı bakıldığı; ayrıca tahıl ürününden 185 kile ve reayadan "cizye" alınmakta olduğu belirtilmektedir.
Daha sonra 1081 H (1670/71) tarihli bir fermanla, Susurluk'un da bağlı olduğu Kestel, Kazıklı ve Ada köyleri padişah hasları arasından çıkarılarak Şeyh Mehmet Vânî Efendi'ye (fa bak) mülk olarak verilmiştir.
Yaşlıların belirttiğine göre İstiklâl mahallesindeki Ortacami eski bir Rum kilisesi olup, 1950'den sonra camiye dönüştürülmüştür. Basileios Kandes'in, 1883'te Atina'da yayımlanan E Prusa adlı yapıtında bunun "Panagia" (Bakire Meryem) kilisesi olduğu, 225 ailelik cemaatinin bulunduğu ve Bursa çevresinde Türkçe âyin yapılan altı kilise arasında yer aldığı belirtilmektedir. Burada ayrıca bir de çan kulesi bulunmaktaydı. Zafer mahallesinde günümüzde Fevzi Çakmak caddesinin geçtiği alanda Rum mezarlığı vardı,
Çağdaş dönem
Cumhuriyet döneminde 1930'ların sonlarına değin Kebir Susığırlık adıyla anılan ilçe merkezinin adı, öğretmen Muazzez Hanım'ın, çok sulak yer olmasına dayanarak yaptığı önerinin Vali Şefik Soyer (gö. 1935-1939) tarafından benimsenmesi üzerine Gürsu olarak değiştirildi.
KestePin 1934 yılında nahiye (bucak) merkezi olması üzerine, bir süre buraya bağlandı ise de, adının değiştirilmesiyle birlikte bucak merkezliği de Gürsu'ya geçti.
Uzun süre Bursa merkez ilçeye bağlı bir bucak merkezi konumunda kalan Gürsu, 9 Mayıs 1990'da çıkarılan bir yasayla, komşu Kestel ile birlikte ilçe yapıldı. Kurtuluş, Zafer, İstiklâl ve Yenidoğan adlarında dört mahallesi bulunan ilçeye aşağıda adları sıralanan 10 köy bağlandı:
Adaköy, Ağaköy, Cambazlar, Dışkaya, Ericek, Hasanköy, İğdir, Karahıdır, Kazıklı ve Kumlukalanı.
Aroma meyve suyu fabrikasının kurulmasından sonra, ilçede gıda ve tekstil sanayisinde hızlı bir gelişme gözlendi. Bu arada tarım (meyve ve sebzecilik) ve hayvancılıkta da önemli aşamalar kaydedildi. Çevrede kurulan soğuk hava depoları ile, meyve ve sebze ürünlerini koruma ve pazarlama olanakları artırıldı.
Öte yandan gıda sanayisi dışı sanayi de (özellikle tekstil) Gürsu'da yoğunlaşmakta.
Milli Eğitim
2001-2002 öğretim yılında Gürsu İlçesi'nde etkinlik gösteren okullar ile, bu okullardaki öğrenci, öğretmen ve derslik sayıları şöyledir:
İlköğretim aşamasında 10 okul, 4 058 öğrenci, 121 öğretmen ve 63 derslik.
Ortaöğretim (lise) aşamasında 1 okul, 607 öğrenci, 27 öğretmen ve 14 derslik.
BELEDİYE
30 Mart 1930'da belediye örgütü kurulan ilçede görev yapan ilk belediye başkanı Yüzbaşı Celal Bey'dir (Gürel). Celal Gürel, başkanlık görevini 15?49'a değin sürdürmüştür. İlk belediye meclisi de, Cavit Kaya, Züref Akdağ, Süleyman Beleş ve Salih Ağan'dan oluşmaktaydı.
1930'dan bu yana görev yapan belediye başkanları:
Yüzbaşı Celal Gürel 1934-1949
Kadir Akbaş 1949-1950
Şükrü Topal 1950-1955
Münip Erkan 1955-1956
İsmail Hakkı Berber 1956-1957
Münip Erkan (2. kez) 1957-1960
Mehmet Karadeniz (atama ile) 1960-1961
Münir Tüzmen (atama ile) 1961-1962
Kemal Ergün (atama ile) 1962-1963
Ramiz Yiğit 1963-1977
Enver Kaya 1977-1980
Rıdvan Gökçe (atama ile) 1980-1984
B. Ferruh Kaya 1984-1994
Mehmet Birgül 1994-1999
AsımAykul 1999-
