ORHANELİ ÇAYI
Kütahya İli'nde iki ayrı kaynaktan doğduktan sonra Bursa'nın Orhaneli. Mustafakemalpaşa ve Karacabey topraklarını sulayan akarsu. Murat dağından Uluabat gölüne değin ana kol uzunluğu 155 kilometredir. Başlıca iki ana koldan oluşur: Birinci kol, Kütahya'nın güneyindeki Murat dağıtım kuzey eteklerinde Yoncalık yöresinde doğar. Başlangıçta Çavdar suyu adıyla tanınır. Çeşitli küçük kolların katılımıyla debisi yükselir. Tavşanlı'dan geçerek Orhaneli topraklarına girer. Burada Atranos (Adırnaz) veya Kocasu gibi adlar alır. Sarpdere ve Dursunbey sularıyla beslenerek kuzeybatıya doğru ilerler, Sincan dolaylarında Mustafakemalpaşa topraklarına girer. Çaltılıbük yakınlarında dar ve derin bir vadiyi aşar, daha kuzeydeki Turfal dağı eteklerinde ovaya iner ve dinginleşir. Mustafakemalpaşa ilçe merkezine 15 kilo kilometre mesafede Balat çayıyla birleşir. Antik çağ kaynaklarında sıkça adı anılan ve Bithynia ile Mysia ve Phrygia arasında sınır oluşturan ünlü Rhyndakos çayı budur.
İkinci kol, Simav'ın Dağardı beldesi yakınlarında doğar. Bu bölgede Aleva çayı adıyla anılır. Daha sonra kuzey kuzeydoğu yönünde akışını sürdürür, bir ara Orhaneli İlçesi topraklarından geçerek Mustafakemalpaşa'ya girer. Emet çayıyla birleşir ve Balat çayı adını alır.
Bu iki büyük kolun birleşmesiyle oluşan Mustafakemalpaşa (Kirmastı) Çayı önce Uluabat gölünü meydana getirir. Daha sonra kuzeydeki Uluabat köyü yanında bir gölayağı ile denize akışını sürdürür. Karacabey boğazına girmeden önce batıdan gelen Simav çayı, Hanife deresi ve Karadere ile doğudan gelen Nilüfer'in katılımıyla gürleşir ve Saska dolaylarında Marmara denizine dökülür. Gölayağı derinlik, debi ve genişliği bakımından küçük tonajlı teknelerle ulaşıma elverişlidir, karayolu ulaşımının gelişmediği dönemlerde, Gölayağı üzerinden teknelerle Uluabat gölüne değin girilebilmekte ve yörede yetiştirilen ürünlerin deniz yoluyla istanbul'a gönderilmesi sağlanmaktydı.
Orhaneli çayının toplam uzunluğu 200 kilometre (Bursa il sınırları içinde 104 kilometre), Mustafakemalpaşa çayının toplam uzunluğu 230 kilometredir (Bursa il sınırları içinde 134 kilometre).
Orhaneli Çayı'nın, Mustafakemalpaşa Çayı'na dönüşmezden önceki yıllık ortalama debisi 34.95 m/sn, Emet çayıyla birleşmesiyle oluşan Mustafakemalpaşa Çayı'nınki ise 64.798 m/sn'dir.
